มหาธาตุ

          1.ไนโตรเจน (N)

• เคลื่อนที่ได้ทั้งในดินและในพืช

• เป็นธาตุอาหารที่ขับเคลื่อนและเป็นตัวสร้างของพืช

• เป็นธาตุสำคัญมากต่อผลผลิตพืชทุกชนิด

• เป็นองค์ประกอบของกรดอะมิโน โปรตีนและคลอโรฟิลล์

• เป็นธาตุอาหารที่มีผลโดยตรงต่อการแตกใบอ่อน ออกดอก พัฒนาผล และการเจริญเติบโตของรากพืช

          อาการขาดไนโตรเจน

• พืชเจริญเติบโตช้า

• ใบส่วนใหญ่จะมีสีซีดกว่าปกติ

• ใบแก่มีสีเหลือง ร่วงก่อนกำหนด

• การแตกใบอ่อนไม่ดี ติดผลน้อย ผลมีขนาดเล็ก

• ผลผลิตโดยรวมลดลง สีผิวผลไม่สวย เช่นลิ้นจี่มีสีแดงคล้ำ

          อาการที่มีไนโตรเจนมากเกินไป

• การเจริญเติบโตทางใบมาก

• ไม่ต้านทานต่อโรคแมลง

• สีผลไม่สวย (ยังเขียวอยู่ทั้งๆที่สุกแล้ว)

• เนื้อผลไม้นิ่ม จะไม่กรอบ (ผลไม้ทุกอย่างต้องการความกรอบ)

• ไม่ทนต่อการเก็บรักษา

• เกิดอาการผิดปกติภายในผล

          2.ฟอสฟอรัส (P)

• ไม่เคลื่อนที่ในดิน (หายไปกับหน้าดินเท่านั้น) แต่เคลื่อนที่ได้ในพืช

• จำเป็นต่อการแบ่งเซลล์ และการเจริญเติบโตของเซลล์

• การสังเคราะห์แสง การสร้างแป้งและน้ำตาล

• การใช้พลังงานของพืช (ATP)

• การเคลื่อนย้ายคาร์โบไฮเดรทภายในพืช

          อาการขาดฟอสฟอรัส

• พืชจะแคระแกร็นและมีทางใบสั้น

• ไม่ออกดอก (ใส่ฟอสฟอรัสมากก็ใช่ว่าจะออกดอก เพราะฟอสฟอรัสจะไปกดธาตุ แมงกานีส(Mn) สังกะสี(Zn) เหล็ก(Fe))

• ใบแก่ของพืชตระกูลหญ้าจะมีสีเขียวเข้มหรือสีเขียวอมม่วง

• ไม่ค่อยพบอาการขาดธาตุนี้ในไม้ผล เพราะชาวสวนหรือเกษตรกรใช้ปุ๋ยที่มี ฟอสฟอรัสสูงกันมานานแล้ว(ดินก่อนทำสวนทำไร่จะมีฟอสฟอรัสต่ำ)

• ถ้าดินมีฟอสฟอรัสสูงไม่จำเป็นต้องใส่ปุ๋ยที่มีฟอสฟอรัสอีก ยกเว้นการย้ายต้นกล้าลงดิน เพราะว่ารากของต้นกล้ายังไม่สามารถหาอาหารได้ดีเท่าที่ควร ต้องนำฟอสฟอรัสไปใส่ใกล้ๆราก แล้วรากจะเจริญเติบโตได้ดีและจะสามารถขยายไปหาอาหารเองได้

•  การดูดฟอสฟอรัสขุ้นอยู่กับระบบราก ถ้ารากเจริญเติบโตดีมักไม่ขาดฟอสฟอรัส

          อาการที่มีฟอสฟอรัสมากเกินไป

• จะทำให้ขาด สังกะสี (Zn) ยิ่งส่วนใหญ่แล้วสังกะสีในดินจะมีน้อยมาก

• จะทำให้ขาดเหล็ก(Fe)

• จะทำให้ขาดแมงกานีส(Mn)

          3.โพแทสเซียม (K) 

• เคลื่อนที่ได้ในพืช

• เป็นธาตุอาหารที่จำเป็นมากสำหรับไม้ผล พืชต้องการมากในช่วงพัฒนาของผล

• จำเป็นต่อการสังเคราะห์คาร์โบไฮเดรท

• จำเป็นต่อการเคลื่อนย้ายแป้งและน้ำตาลไปที่ผล

• ควบคุมการเปิดปิดปากใบ

• มีความสำคัญต่อขนาดและพัฒนาการของผล

• มีผลโดยตรงต่อคุณภาพผล สี ขนาด และความหวาน

          อาการขาดโพแทสเซียม

• จะแสดงอาการที่ใบแก่ก่อนและลามไปยังใบอ่อน

• ใบมีสีเหลือง โดยเริ่มจากขอบใบและปลายใบ ถ้าอาการรุนแรงมากจะเป็นสีน้ำตาล

• แสดงอาการขาดที่ใบเมื่ออาการรุนแรงแล้ว

• พบบ่อยมากในไม้ผล แต่สังเกตยาก

• อาจจะมีอาการแตกต่างกันระหว่างแต่ละพืช

• ผลมีขนาดเล็ก สีผิลไม่สวย และรสชาติไม่ดีหรือจืดชืด เพราะไม่มีแป้งและน้ำตาลเข้าไปที่ผล

• ผลผลิตและคุณภาพของผลผลิตลดลง

• ถ้าไม่มีโพแทสเซียมปากใบจะเปิดปิดไม่แน่น ทำให้เกิดการสูญเสียน้ำ เป็นสาเหตุทำให้ใบพืชเหี่ยวแห้งได้ง่ายและไม่ทนแล้ง

          4.แคลเซียม (Ca)

• ไม่เคลื่อนที่ในพืช จะเคลื่อนที่ไปที่ผลได้น้อยมาก

• เป็นธาตุที่มีความสำคัญต่อคุณภาพและความทนทานในการเก็บรักษาผลไม้

• เริ่มให้ความสนใจในการวิจัยและค้นคว้าเมื่อปี 1960

• เป็นส่วนประกอบของผนังเซลล์

• มีความจำเป็นต่อการแบ่งเซลล์

• กระตุ้นการทำงานของเอนไซม์

• ช่วยยืดอายุการเก็บรักษาได้นาน เพราะแคลเซียมจะทำให้ผนังเซลล์แข็งแรง

          อาการขาดแคลเซียม

• สาเหตุการขาดแคลเซียม เกิดได้หลากหลายทาง ทำให้เกิดความสับสนในการสังเกต

• ถ้าขาดจะแสดงอาการที่ยอดอ่อนหรือใบอ่อน ปลายใบไหม้ ปากใบไม่คลี่

• ในพืชไร่มีปัญหาขาดแคลเซียมน้อย

• อาการขาดแคลเซียมมักพบเจอในดินที่เป็นกรด หรือดินที่เป็นทรายมากๆ เพราะจะไม่สามารถเก็บธาตุอาหารไว้อยู่กับดินได้

• เวลาอากาศร้อน หรือลมแรง จะทำให้เกิดการคายน้ำไม่ทัน

• ใส่ปุ๋ยโพแทสเซียมมากเกินไป เพราะว่าโพแทสเซียมจะไปกดแคลเซียมไว้ ต้องใส่ให้สมดุลกัน

• ใบอ่อนจะบิดเบี้ยวและม้วนงอ (ไม้ผลจะดูได้ยาก)

• ใบไม่สามารถคลี่ได้เต็มที่ จะแห้งตามขอบใบ แต่อาจจะไม่แสดงอาการเหมือนกันทุกพืช แต่พืชผักจะแห้งตามขอบใบ

• คุณภาพของผลไม่ดี

• อาการก้นเน่าในมะเขือเทศ แตงโม น้อยหน่า พริก เป็นต้น

• อาการผลแตกในเชอร์รี่ พรุน ลิ้นจี่ ลำไย เป็นต้น

• อาการก้นเน่าในทุเรียน

• อาการหัวยุบ หัวดำ ในสละ

• อาการเนื้อแก้วยางไหลในมังคุด 

          การวิเคราะห์ปัญหาการขาดแคลเซียม

• ดูอาการที่ใบ  : ยาก

• วิเคราะห์ที่ดิน : ไม่สามารถบอกได้ว่าพืชจะขาดหรือไม่ บอกได้แค่ว่าดินมีแคลเซียมสูงหรือต่ำ ถ้ามีต่ำโอกาสขาดสูง แต่ถ้ามีสูงก็ไม่ได้แปลว่าจะพอต่อความต้องการของพืช

• วิเคราะห์ที่พืช : บอกได้ว่าใบมีแคลเซียมพอหรือไม่ แต่บอกไม่ได้ว่า ผลจะได้รับแคลเซียมพอหรือไม่ ดังนั้นจึงต้องใช้ 3 วิธีในการวิเคราะห์และแก้ปัญหา

          แนวทางการแก้ปัญหา

• ให้แคลเซียมแก่พืชอย่างเพียงพอ อย่างน้อยดินต้องมีแคลเซียม เพราะพืชจะดูดแคลเซียมได้ก็เมื่อมีการคายน้ำ เวลาพืชคายน้ำก็จะดูดน้ำไปและแคลเซียมก็จะขึ้นไปด้วยกับน้ำ เนื่องจากแคลเซียมไม่สามารถเคลื่อนที่ได้ในพืช แคลเซียมจะเคลื่อนที่ได้ทางเดียว ไปในทิศทางขึ้นข้างบน พืชคายน้ำไปจุดไหน จุดนั้นก็จะมีแคลเซียมอยู่ ส่วนผลก็จะสามารถคายน้ำได้ในเฉพาะผลอ่อนๆหรือเขียวๆอยู่ ถ้าผลแก่แล้ว ผลจะไม่มีการสังเคราะห์แสง จึงทำให้ผลแก่ไม่เกิดการคายน้ำ

• อย่าให้เกิดการขาดน้ำ โดยเฉพาะช่วงแรกของการพัฒนาผล เพื่อที่จะให้พืชเกิดการคายน้ำ แล้วดูดแคลเซียมเคลื่อนที่ไปยังผลได้

          วิธีปฎิบัติ

• ใส่ปูนเพื่อปรับ ph ในดินกรด (แนะนำให้นำดินไปตรวจวิเคราะห์ก่อน)

• แนะนำให้ใส่ยิปซัม (CaSo₄) เพื่อให้ได้แคลเซียมโดยตรง ยิปซัมจะสามารถเคลื่อนที่ลงไปที่ดินด้านล่างได้ดีกว่าปูน เพราะว่าจะได้ กำมะถัน(S) ด้วยช่วยให้ดินฟู

• ฉีดพ่นแคลเซียมให้กับผลโดยตรง

• การฉีดพ่นจะใช้แคลเซียมคลอไรด์ (CaCl₂) จะต้องเป็นเกรดอาหาร (Food Grade) เกรดปุ๋ยจะใช้ไม่ได้เพราะจทำให้ผลเป็นแผล

• ใช้ความเข้มข้นสูง (2-4% ติดต่อกัน 5-6 ครั้ง) ตั้งแต่ผลยังมีขนาดเล็ก

• การใส่แคลเซียมดีที่สุดคือการใส่ที่ดิน

• ถ้าฉีดพ่นเข้มสูง อาจจะทำให้ใบไหม้ที่ปลายใบเล็กน้อย

• การฉีกพ่น แคลเซียม-โบรอน ที่ขายทั่วไป จะไม่สามารถให้แคลเซียมพอต่อความต้องการของผล แต่โบรอนได้เพียงพอ

          5.แมกนีเซียม (Mg)

• เป็นธาตุที่เคลื่อนที่ได้ในพืช

• เป็นส่วนประกอบสำคัญของคลอโรฟิลล์

• สำคัญในการสังเคราะห์แสง

• กระตุ้นการทำงานของเอนไซม์

• ช่วยในการเคลื่อนย้ายน้ำตาลในพืช

          อาการขาดแมกนีเซียม

• ถ้าขาดก็จะแสดงที่ใบแก่ แต่ว่าในมังคุดจะไม่ง่าย

• มีพื้นที่สีเหลืองระหว่างเส้นใบที่ใบแก่

• อาการขาดพบทั่วไปได้ในไม้ผลแทบทุกชนิด เช่นทุเรียน มังคุด สละ เป็นต้น

• เป็นธาตุอาหารที่พบอาการขาดได้มากที่สุดในภาคตะวันออก

ข้อสำคัญ

          การจัดการโพแทสเซียม แคลเซียม แมกนีเซียม ต้องทำด้วยความระมัดระวัง เพราะการใส่ธาตุใดธาตุหนึ่งมากเกินไป อาจจะทำให้ขาดธาตุอื่นได้ เช่น ถ้าให้โพแทสเซียมมาก อาจจะทำให้ขาด แคลเซียม และแมกนีเซียม ได้ บางครั้งก็อาจจะไปกดแคลเซียมมากกว่าแมกนีเซียม ทั้งนี้ทั้งนั้นขึ้นอยู่กับว่า แคลเซียมและแมกนีเซียมมีมากน้อยแค่ไหนด้วย 3 ธาตุนี้จะมีผลเกี่ยวเนื่องกัน เพราะฉะนั้น 3 ธาตุนี้ต้องใส่กันอย่างสมดุลกัน

          6.กำมะถัน (S)

• จำเป็นต่อการสร้างโปรตีนและกรดอะมิโน

• เป็นองค์ประกอบสำคัญของโคเอนไซม์ เอ (Coenzyme A) และวิตามิน B1

• เป็นส่วนประกอบสำคัญของคลอโรฟิลล์

• ช่วยให้ดินฟูได้ ยิ่งในดินเค็มยิ่งต้องการกำมะถัน

          อาการขาดกำมะถัน

• สังเกตอาการที่ใบอ่อนจะเป็นสีเขียวอ่อนหรือสีเหลือง

• ใบจะมีขนาดเล็ก

• ลำต้นแคระแกร็น